Kemik Erimesi
Halk arasında kemik erimesi olarak bilinen osteoporoz, kemik kitlesinin azalması ile kemik mikromimarisinin bozulması sonucu ortaya çıkan kemik kırılganlığında artmadır. Türkiye’de beklenen yaşam süresi Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) tarafından erkeklerde 73,7, kadınlarda ise 79,4 olduğu belirtilmiştir. Yaşlı nüfusun artması ile birlikte osteoporozu daha sık olarak görmekteyiz. Osteoporoz önemli bir halk sağlığı sorunu haline gelmiştir. Osteoporoz tedavi edilmeyen hastalarda, kırık görülme riski artmaktadır. Yapılan araştırmalarda, osteoporoza bağlı kırık görülme oranı erkeklerde yüzde 15-20, kadınlarda yüzde 40-50 olduğunu göstermektedir. Omurga kırıkları, kalça kırıkları, elbilek kırıkları, omuz kırıkları görülmektedir. Omurga kırığı sonrası kalça kırığı gelişme riski 4-5 kat artmaktadır. Bu hastalarda yeniden kırık gelişmesi riskini önlemek için mutlaka sistematik osteoporoz tedavisi uygulanmalıdır. Türkiyede 50 yaş üzerindeki kadınların yaşam boyu kalça kırığı riski yüzde 15 olarak rapor edilmiştir. 2010 yılında yapılan bir araştırmada 50 yaş üzeri bayanlarda 24 bin kalça kırığı tespit edilmiş, 2035 yılında bu rakamın 65 bin olması öngörülmektedir.
Osteoporoz için risk grubu olanlar; bağırsakta kalsiyum emilimi bozulan yaşlı hastalar, ailede genetik kırık öyküsü olanlar, beyaz ırk, sarışınlar, ince, zayıf hastalar,
Omurganın bir kırık sonrası tespitini sağlamak için vertebroplasti ve kifoplasti gibi yeni teknikler geliştirilmiştir. Perkütan Vertebroplasti osteoporotik kırık tedavisinde, geleneksel tedaviler yetersiz kaldığında alternatif olabilecek yeni ve en az düzeyde cerrahi gerektiren bir tekniktir. Vertebroplasti ile osteoporoza bağlı omurga kırığı olan hastalarda, veya omurga tümörü yada omurga travması geçiren hastalarda omurga güçlendirilmesi sağlanabilir.
MRG veya BT aracılığı ile omurga kompresyon kırığı teşhis edildikten sonra, hasta yüzüstü yatırılır ve hafif bir anestezi verilerek sakinleştirilir. “C-arm floroskopisi” adı verilen bir görüntüleme yöntemi eşliğinde, doktor etkilenen omura özel iğneler kullanarak küçük bir cilt kesisinden girer ve omurun içine çimento benzeri bir madde (polimetil metakrilat) enjekte eder. Enjeksiyonun kendisi sadece 10 dakika sürerken işlemin tamamı yaklaşık bir saat sürer. Çimento karışımı yaklaşık yarım saatte donar ve hasta serviste kısa bir süre kendine gelmesi için beklendikten sonra aynı gece ya da ertesi gün evine gönderilebilir. Genellikle, ilk birkaç günkü ağrıyı hafifletmesi için hastalara ağrı kesiciler verilir. Osteoporozlu hastalar genellikle yaşlı ve cerrahi risk taşıyan başka diğer hastalıklara sahip olabilecekleri için, daha az invaziv girişim olan vertebroplasti açık cerrahiye tercih edilebilir. Vertebroplasti osteoporoz sebebiyle görülen kemik kaybını düzeltmez, ancak oluşan kırıkların tespitini sağlar. Omurga, başka bölge kanserlerinin en sık sıçradığı (metastaz) bölgedir. Bu nedenle bu hastalarda omurga metastazları hastada ağrıya ve kırığa neden bilirler. Vertebroplasti bu hastalarda omurga stabilizasyonunu sağlar ve ağrıyı azaltıp iş yapabilme yeteneğini artırarak yaşam kalitesini geliştirir.
Perkütan Vertebroplasti nispeten yeni bir tekniktir ve uzun dönemli sonuçları tam bilinmemektedir. Osteoporotik omurga kırıklarında kırık omurgayı sağlamlaştırıp stabilizasyonu sağlar ve ağrıyı iyileştirir. Ancak osteoporoz sistemik bir hastalıktır ve sistemik tedavisi gerekir. Herhangi bir omur kırığı olan hastalarda, kırık omurun hemen bitişiğindeki omurlarda başka bir kırık olması ihtimali normalden beş kat fazladır. Dolayısıyla mutlaka osteoporozun şiddetini azaltacak medikal tedaviye bu hastalarda başlanmalıdır. Komplikasyonlara %1’den daha az rastlanmasına rağmen, perkütan vertebraplasti enfeksiyona, kanamaya veya çimento karışımının kan dolaşımına karışıp kalp ve akciğerlerden geçmesine bağlı olarak emboliye (damarlarda tıkanma) sebep olabilir. Lütfen doktorunuzla vertebroplastinin sizin için uygun olup olmadığını konuşun.
Kifoplasti, özellikle menapoz sonrası kadınlarda kemik erimesine bağlı olarak oluşabilen, omurga kırıklarının tedavisinde kullanılan ve en az düzeyde cerrahi girişim gerektiren yeni bir yöntemdir. Vertebroplasti de olduğu gibi bu işlemde de omurganın sağlamlaştırılması asıl amaçtır. Ancak kifoplastinin bir avantajı kIrık nedeni ile çökmüş olan vertebranın düzeltilebilmesi ve böylelikle kırık nedeni ile gelişen kamburluğu da adresleyebilmesidir. Genelde, osteoporoza bağlı omurga kırıkları, omurların ön kısımlarının çökerek bir kama oluşturacak şekilde birleşmelerine sebep olur. Bu ağrıya, boyda kısalmaya ve kambur bir görüntüye sebep olur (“kocakarı kamburu”). Kifoplasti iki basamaktan oluşan bir işlemdir. İlk önce kırılıp ezilen omur içine özel bir balon yerleştirilir ve balon şişirilerek kırık omurun duvarlarını yükseltir ve omurun daha normal bir şekil almasını sağlayabilir. Takiben, çimento benzeri bir madde (kemik çimentosu, polimetilmetakrilat) ile balon tarafından oluşturulan boşluk doldurularak normal (düzeltilmiş) şeklin kalıcı olması sağlanır. Omurlara daha normal şekiller kazandırılarak omurganın dizilimi ve şekli düzeltilebilir. Kifoplasti sırttaki küçük bir kesiden yapılır. Hastanede, durumun ciddiyetine göre lokal yada genel anestezi altında yapılır. Tüm işlem düzeltilen her bir omur için yaklaşık bir saat sürer. Hasta ameliyat günü taburcu edilir yada o geceyi hastanede geçirmesi istenebilir. Ameliyatı takip eden iki gün içerisinde ağrının dindiği fark edilebilir. Kifoplasti yeni bir tedavidir ve uzun dönem sonuçları tam bilinmemektedir. Tedavinin etraftaki diğer omurlar üzerine etkileri de tartışmalıdır. Diğer tüm tıbbi müdahalelerde olduğu gibi kifoplastininde vertebraplastiye benzer riskleri vardır. Bu risklerin kifoplasti işleminde daha az görüldüğü iddia edilmekteyse de bunun için henüz birinci dereceden kanıt yoktur. Tedaviye karar vermeden önce doktorunuza danışarak bu riskler hakkında bilgi alınız.
Kalça kırıkları düşme sonucu oluşup hayatı tehdit eden boyutlara varabilir. Kalça kırığı deneyimli bir ekip tarafından yapılan, eksiksiksiz planlanmış doğru implant seçilmiş bir ameliyat, hastanın sağkalımı ve yaşam kalitesini olumlu etkiler. Kalça kırıkları ameliyat ile erken mobilizasyonu, kırık öncesi aktivite durumuna gelmesi sağlanabilir. Modern kalça çivileri veya plakları, parsiyel veya total kalça protezleri ile cerrahi tedavi planlanır. Korunma yöntemleri; uygun beslenme ve osteoporozu önleyen ilaç kullanımı, yürüteç veya baston, alçak topuklu ayakkabılar, geniş tabanlı ayakkabılar, kaygan zeminler, kapı eşikleri, halı yükselticileri, kablolardan uzak durulmasıdır. Kas güçlendirici egzersizlerin yapılmasıdır.
